The SPECTATOR: Γιατί ο Μπέπε Γκρίλο είναι ο νέος Μουσολίνι

Ο κωμικός Μπέπε Γκρίλο, όπως και ο φασίστας δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι, είχαν την επιθυμία να κατακτήσουν τις πλατείες και να μαγέψουν τα πλήθη. Εκεί που κάποτε νέοι Ιταλοί φώναζαν το σύνθημα «Ντού-τσε! Ντού-τσε!» τώρα φωνάζουν «Μπέ-πε! Μπέ-πε». Αλλά δεν είναι μόνο η κοινή ανάγκη κομπασμού και παραληρήματος μπροστά σε πολλούς αγνώστους που ο τριχωτός Μπέπε και ο  φαλακρός Μπενίτο έχουν κοινά. Ανησυχητικό είναι το γεγονός, για την Ιταλία αλλά και για την Ευρώπη (όπου η δημοκρατία φαίνεται ανίκανη να λύσει την υπαρκτή κρίση), ότι υπάρχει κάτι πολύ περισσότερο σε αυτό, γράφει ο Nicholas Farrell.
Ο Μπέπε Γκρίλο ίδρυσε το Movimento 5 stelle (M5S) στο Μιλάνο, στις 4 Οκτωβρίου 2009. Το κεφαλαίο «V» σημαίνει το σύνθημα- υπογραφή του «Vaffa!», το οποίο εν ολίγοις σημαίνει «άντε γαμηθείτε!». «Παραδοθείτε! Είστε περικυκλωμένοι» μούγκριζε ξανά και ξανά στις συγκεντρώσεις του. Η φράση αυτή ήταν παραδοσιακά πολύ δημοφιλής με τους Ιταλούς φασίστες. Αναφερόταν σε όλους τους πολιτικούς της Ιταλίας, εκτός από το κόμμα του.
Τώρα, λιγότερο από τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή του, το κίνημά του είναι το μεγαλύτερο ενιαίο κόμμα στη Βουλή των Αντιπροσώπων, την Κάτω Βουλή, αφού εξασφάλισε 26% εκατό της ψηφοφορίας στις ιταλικές εκλογές. Δεν είναι, επιμένει ο φασίστας του δάσους, ένα κόμμα. Είναι ένα κίνημα. Τα κόμματα, επιμένει, είναι το πρόβλημα, δεν είναι η λύση.
Ο Μουσολίνι ίδρυσε το Fasci di Combattimento του στο Μιλάνο, στις 23 Μαρτίου 1919 και σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια ήταν πρωθυπουργός. Ο φασισμός δεν ήταν, επέμενε, ένα κόμμα, αλλά ένα κίνημα. Τα κόμματα, επέμενε, ήταν το πρόβλημα, δεν ήταν η λύση. Ο φασισμός θα ήταν ένα «αντι-κόμμα» με ελεύθερα πνεύματα που αρνήθηκαν να παγιδευτούν στον ζουρλομανδύα των κομμάτων με τα δόγματα και τις θεωρίες. Αυτό είναι ακριβώς ό,τι λέει και ο Γκρίλο για το δικό του κίνημα.
Ο Μουσολίνι ήταν το ανερχόμενο αστέρι στο μαρξιστικό κόμμα της Ιταλίας μέχρι την απέλασή του, το 1914, επειδή – όπως οι γάλλοι και οι γερμανοί μαρξιστές, αλλά σε αντίθεση με τους Ιταλούς – ήταν υπέρ της ιταλικής παρέμβασης στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Φαινόταν προορισμένος να αποτύχει.
Ο Γκρίλο, ένας πρώην κομμουνιστής, είχε απαγορευτεί από την εθνική τηλεόραση στα τέλη της δεκαετίας του 1980, εξαιτίας των δυσφημιστικών παραστάσεών του. Τα πράγματα δεν φαίνονταν ρόδινα ούτε γι’ αυτόν. Αναγκασμένος να δίνει παραστάσεις σε πλατείες και θέατρα, άρχισε να γελοιοποιεί και να δαιμονοποιεί τους πολιτικούς, και στη συνέχεια, το 2005, ίδρυσε ένα blog που γρήγορα έγινε το πιο δημοφιλές στην Ιταλία και ένα φόρουμ για τους οργισμένους και δυσαρεστημένους, κυρίως νέους, για όλους εκείνους τους οποίους η πνευματική κατάσταση ορίζεται από τη λέξη «Vaffa!». Άρχισε την κατάλληλη στιγμή μια εθνική «Ημέρα Vaffa»  ή «Ημέρα V» το 2007.
Λίγο πριν ιδρύσει το κίνημά του, προσπάθησε να γίνει ηγέτης του κύριου κόμματος της αριστεράς της Ιταλίας – του πρώην κομμουνιστικού Partito Democratico (PD). Στις πρόσφατες εκλογές, ο συνασπισμός του PD ήταν ο νικητής κατά κάποιο τρόπο, με την πλειοψηφία των εδρών στην Κάτω Βουλή, χάρη στον τελευταίο ιταλικό εκλογικό νόμο που δίνει την πλειοψηφία των εδρών στο κόμμα με τις περισσότερες ψήφους –παρότι λίγες. Ο συνασπισμός του PD είχε μόλις 29,6% στις δημοσκοπήσεις σε σύγκριση με το 29,1% του κεντροδεξιού συνασπισμού του Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Παρόλα αυτά, ο συνασπισμός του PD παίρνει 340 έδρες και ο Μπερλουσκόνι 121. Στη γερουσία, όμως, όπου ισχύουν διαφορετικοί κανόνες, κανείς δεν έχει την πλειοψηφία.
Αν, όμως, το PD είχε αφήσει τον Γκρίλο να βάλει υποψηφιότητα για την ηγεσία του κόμματος, αναμφίβολα θα το είχε οδηγήσει σε συντριπτική νίκη. Αντ ‘αυτού, επέλεξε τον μνημειακά αυτάρεσκο και κουραστικό πρώην κομμουνιστή Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι. Αλλά δεν έχουμε δει τα τελευταία του Μπέπε.
Αυτό που έδωσε στο Μουσολίνι δημοτικότητα είναι και αυτό που δίνει στον Γκρίλο: ένα μέγα μίσος για το κοινοβούλιο και τους πολιτικούς που το μολύνουν. Ο δικτάτορας είχε πει το περίφημο ότι θα μπορούσε να μετακινήσει το μπιβουάκ του σε «αυτούς τους κωφούς και γκρι θάλαμος», αλλά επέλεξε να μην το κάνει. Ο κωμικός χρησιμοποιεί την ίδια γλώσσα. Εκεί που ο Μουσολίνι διακήρυττε το λόγο του μέσα από τη μαζική καθημερινή εφημερίδα Il Popolo d’Italia, και τον επέβαλε με τους μελανοχίτωνες, ο Γκρίλο το κάνει μέσω της ιστοσελίδας του, Il Blog di Beppe Grillo, και τη βίαιη λεκτική κακοποίηση και εξοστρακισμό των αντιπάλων. Εκεί που ο Μουσολίνι ταξίδευε με τρένο για την εκστρατεία του, ο Γκρίλο ταξιδεύει με το βαν του.
«Δεν εφηύρα τον φασισμό», είπε ο Μουσολίνι. «Τον απέσπασα από τον ιταλικό λαό». Ο Γκρίλο δεν εφηύρε το κίνημά του, λέει, απλώς παρέχει τον χούμο – το φόρουμ στο Ίντερνετ – στο οποίο μεγάλωσε. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, δεν έδωσε ούτε μια συνέντευξη σε κανάλι ή εφημερίδα, επειδή οι δημοσιογράφοι, όπως και οι πολιτικοί, είναι ο εχθρός. Τόσο ο Μουσολίνι όσο και ο Γκρίλο προσεγγίζουν περισσότερο το πνεύμα και την ψυχή και όχι το πορτοφόλι και το μυαλό των Ιταλών. Ο φασισμός ήταν μια θρησκεία των πολιτών με θεό τον Ντούτσε. Το Movimento 5 Stelle είναι μια αίρεση, με γκουρού τον Γκρίλο και όπως όλες οι καλές αιρέσεις δεν έχει γραφεία. Τα αρχηγεία του δεν είναι πραγματικά, αλλά εικονικά: το blog του Μπέπε.
Ο ιταλικός φασισμός, αν και κανείς δεν επιτρέπεται να το λέει, ήταν ένα αριστερό επαναστατικό κίνημα που ίδρυσε ο Μουσολίνι, επειδή ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος τον έκανε να συνειδητοποιήσει ότι το προλεταριάτο είναι πιο πιστό στο έθνος του παρά στην τάξη του. Στις εκλογές τον Μάιο του 1921 οι φασίστες κέρδισαν τις πρώτες έδρες τους στο ιταλικό κοινοβούλιο (μόνο 35). Ωστόσο, μόλις 18 μήνες αργότερα, μετά τον Μάρτιο στη Ρώμη τον Οκτώβριο του 1922, ο βασιλιάς Βιτόριο Εμανουέλε Γ’ όρισε πρωθυπουργό τον Μουσολίνι.
Σε αυτές τις εκλογές, κανένας συνασπισμός, πόσο μάλλον κόμμα, δεν πήρε περισσότερο από το 30% των ψήφων. Κάθε κυβέρνηση που με κάποιο τρόπο θα προκύψει από την πανωλεθρία είναι βέβαιο ότι θα είναι βραχύβια. Η ιστορία επαναλαμβάνεται πρώτα ως τραγωδία, έγραψε ο Καρλ Μαρξ, και στη συνέχεια ως φάρσα: η βερσιόν του Γκρίλο για την Παρέλαση στη Ρώμη του Μουσολίνι μπορεί να είναι μόνο θέμα μηνών.
Ο φασισμός μπορούσε να ανθίσει χάρη στην ανικανότητα και τη διαφθορά της ιταλικής δημοκρατίας, ιδιαίτερα στις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, που την κατέστησαν ανίκανη να αντιμετωπίσει μια υπαρξιακή κρίση – την απειλή της κομμουνιστικής επανάστασης. Το 1945, με την πτώση του φασισμού και της μοναρχίας, η Ιταλία επέστρεψε σε μια σύγχρονη μορφή της ίδιας ανίκανης και διεφθαρμένης δημοκρατίας. Με το φόβο των δικτατόρων, το νέο σύνταγμα περιόρισε  σημαντικά τις εξουσίες του πρωθυπουργού, του υπουργικού συμβουλίου και του προέδρου και οι πολύπλοκες εκδοχές της αναλογικής εκπροσώπησης κατέστησαν αδύνατο για οποιοδήποτε κόμμα να αποκτήσει την πλειοψηφία των εδρών.
Αυτό ήταν εντάξει, περισσότερο ή λιγότερο, στους καλούς χρόνους. Όχι πια. Η Ιταλία έχει το τρίτο υψηλότερο δημόσιο χρέος στον κόσμο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, η οικονομία της είναι σε μόνιμη ύφεση, η φορολογική επιβάρυνση και η γραφειοκρατία πνίγουν ασφυκτικά τις επιχειρήσεις, και η αγορά εργασίας της παραλύει από ένα δάσος νόμων που καθιστούν σχεδόν αδύνατο το να προσληφθείς με πλήρη απασχόληση ή να απολυθείς.
Όπως και με το φασισμό, ο Γκρίλο και το κίνημά του άκμασαν χάρη στην ανικανότητα και τη διαφθορά του ιταλικού κοινοβουλίου για την αντιμετώπιση της τρέχουσας οικονομικής κρίσης – η απειλή της κατάρρευσης που προκαλείται από το ευρώ. Ο μη εκλεγμένος καθηγητής οικονομικών Μάριο Μόντι, ο οποίος αντικατέστησε τον Μπερλουσκόνι ως πρωθυπουργός σε ένα πραξικόπημα παλατιού το Νοέμβριο του 2011, απλώς αύξησε τους φόρους και επινόησε καινούργιους.
Η λιτότητα όμως δεν είναι μόνο η αύξηση των φόρων. Είναι η μείωση των δαπανών. Ο Μόντι δεν έκανε τίποτα για να μειώσει το τερατώδες χρέος (που αυξήθηκε από 120%  σε 129%). Δεν έκανε τίποτα για την τόνωση της ανάπτυξης. Η ανεργία των νέων είναι στο 35% και η συνολική ανεργία είναι πολύ υψηλότερη από το επίσημο 12%, αν συμπεριλάβουμε και τις εκατοντάδες χιλιάδες που εξακολουθούν να απασχολούνται τεχνικά αλλά πληρώνονται από το κράτος για να μην δουλεύουν. Όπως και ο φασισμός, το κίνημα του Γκρίλο είναι ουσιαστικά αριστερό και υπέρ της κρατικής τακτοποίησης των θεμάτων – του ιταλικού κράτους. Αλλά αυτό είναι ενάντια στο ευρώ και την Ευρώπη – και τη Γερμανία ειδικότερα.
Ο Μουσολίνι έγραψε αμέσως μετά την ίδρυση του φασισμού ότι «είναι δύσκολο να τον ορίσει». Ο φασισμός δεν έχει «καταστατικό» ή «υπερβατικά προγράμματα». Ως εκ τούτου «είναι φυσικό» ότι θα πρέπει να προσελκύει «τους νέους» και όχι τους μεγάλους που είναι πιθανό να αρνηθούν την «φρεσκάδα» του.
Το μανιφέστο του Γκρίλο ονομάζεται «Il non statuto». Στο blog του, λέει, «Είμαστε όλοι νέοι … Είμαστε ένα κίνημα πολλών ανθρώπων που είναι ενωμένοι από τη βάση προς την κορυφή. Δεν έχουμε δομές, ιεραρχίες, αφεντικά, γραμματείς … Κανείς δεν μας δίνει εντολές.
Καλώς ήρθατε στο νέο φασιστικό μέλλον.
ΠΗΓΗ